Türkiye Türkçesi, 1928'de
alfabe değiştirdi. Latin harfleri ile okuma-yazmaya başlandı. Tutucu çevrelerde
kıyamet kopmuştu. 'Bilmem kaç asırlık kültürümüzü bir gecede
Latin harflerinin arkasında bıraktınız!” diye eleştirenler, suçlayanlar oldu.
Bundan önce Arap alfabesi
kullanılmaktaydı. Osmanlıca denilen yazı Arap diline uygun bir alfabe idi. Arap
dilinde bildiğimiz anlamda sesli harfler yoktur. Sesli harf yönlendirmesi
olmayınca, yazılanları, cümlenin akışına göre üç dört biçimde okumak mümkündür.
Oysa Türkçe'de sekiz sesli harf vardı. Okumayı ve yazmayı herkese
kolaylaştırır. İlkokula başlayan öğrenciler üç ayda 'okuma bayramı'
yapabilecekleyim okumayı-yazmayı öğreniyorlar.
Osmanlıcada yıllarca süren
eğitime rağmen okuma ve yazma müşkülleri sürmekteydi. Osmanlıca eğitimle,
halkın okur-yazarlık düzeyi % 7'yi aşamamıştır. Bunların bir kısmı da okur,
yazamazdı. Aynı yazıyı farklı okuyanlar da vardı. Bu oran erkekler içindi.
Kadınlarda oran %04' aşmamıştır.
Bugün halkmızın yüzde 99'u,
%100' ü neredeyse okur yazardır
Kuran-ı Kerim'in okunmasında
da büyük güçlükler yaşanmaktaydı. İslam tarihinde Zalim Hacac diye bilinen,
Basra Valisi, hicri dört yüz yıllarında 'tecvid' denilen okuma işaretlerini
icad etmiştir. Tecvidin Kuran yazısında kullanılması kabul görmüştür. Artık
Kuran, okuma işaretleriyle yazılmakta ve okunmaktadır. Tecvid katkısı ile bir
okuma standardı sağlanmıştır..
Gündelik yazışmalarda eski
usulün kullanıldığı; Osmanlıca'da, Arapça ve Farsça vb sesli harf eksikliğinden
doğan farklı okunabilme hastalığı sürmektedir.
Latin harfleri, Türkçe'ye
yabancı bir alfabe değildir. Eski Türk yazılarının Etrüskler
aracılığı ile İtalya'ya taşınmasıyla gelişmiş bir alfabedir. Yani kendi alfabemizi binlerce sene sonra, yeniden
sahiplenmiş bulunuyoruz. Bu
özeti yapmamız, Latin harfleriyle 500 yıl önce yazılmış bir yazı örneğini
paylaşmak içindir..
1528 yılında Mohaç
savaşında, bir Hırvat askeri Türklere esir düşmüştür. On bir
yıl kadar aramızda
yaşamıştır. Türkçe öğrenmiştir. Ülkesine dönünce yaşadıklarını ve gördüklerini
'De Turcarum Moribus Epitome (Türklerin Davranışları Hakkında)' adında bir
kitapta yayınlamıştır. Bildiği Latin harfleriyle Hırvatça yazmıştır. Aşağıdaki
örnek kitabın 1558 yılı baskısından alınmıştır. Kitabın 26.ncı sayfasında
Türklerin şarkılarından (Lat. Marbina) Türkçe bir örnektir. Kitabın 69. ve 73.
sayfasında da bir Türk ile bir Hıristiyanın arasında geçen karşılıklı, Türkçe
konuşmaların örneği vardır. Bu Türkçe' nin Latin harfleriyle beş yüz yıl önce
yazılmış bir örneğidir. Özel eğitim görmemiş bir Hırvat'ın Türkçe yazımıdır..
Şarkı örneği:
-Birechen bes on eiledum derdimi (Bir iken beş on eyledim derdimi)
-Iaradandan ıftemisem iardumi (Yaradandan istemişem yardımı)
-Terch eiledum zahmanumi gurdumi (Terk eyledim zamanımı yurdumu)
-Ne ileyim ieniemezun glanglumi (Ne eyleyim yenemedim aklımı )
Karşılıklı konuşma:
Türk- Handa
gidertsen bre Giaur? -Nereye gidersin bre gavur?
Hıristiyan- Stambola giderum sultanum.-İstanbul'a
giderim sultanım.
Turk - Ne issum var bu memleketten? - Ne işin var bu memlekette?
Hıristiyan- Bezergenlik ederum, Affendi, Maslahatom
var anadolda.-Bezirganlık yaparım efendi. Maslahatım var Anadolu'da.
Türk- Ne habar scizum girlerden? -Ne haber sizin yerlerden?
Hıristiyan-Hits nesle bilmezom tsaa dimege.-Hiçbir
şey bilmem sana demeye.
Türk- Gioldassum varmı tsenumle? - Yoldaşın var mı seninle?
Hıristiyan- Ioch, ialanuz geldum. - Yok, yalnız geldim.
Türk- Benumle gelurmitsun? - Benimle gelir misin?
Hıristiyan- Irachmider tsenum utaghom? -Irak mıdır senin otağın
(evin)?
Turca - Iachender bundan gustereim tsaa. -Yakındır buradan göstereyim sana!
Hıristiyan-Gel ghusteriuere Allaha tseuertson.-Gel
göster allahını seversen.
Turca - Kalch iochari tur bonda.- Kalk yukarı dur burada.
Hıristiyan- Hanghi daraftan der bilmezum. -Hangi taraftan der(sin) bilmem.
Turca - Tsag eline bacha ghun doghutsine. -Sağ eline baka(sın), gün doğusuna.
Hıristiyan- Bir buch evv atsarghibi gurunur omider?-Bir
büyük ev saray gibi görünür. O mudur?
Turca - Gercsekson oder, iaken deghilmi ? -Gerçekten
odur. Yakın değil mi?
Vedalaşma
Hıristiyan- Allaha tsmarladoch tseni. Ben oraa
gitmezom.-Seni Allaha ısmarladık. Ben oraya gitmiyorum..
Turca - Bree, neden korkartso? Nitcie gelmetso? -Bre neden korkarsın? Neden gelmezsin?
Hıristiyan:
Benum ialum oraa deghelder. -Benim yolum oraya
değildir.
Turca - Vargeth tsagloga eier ghelmeson.- Var git sağlıkla eğer gelmezsen!
Christianus - Gegsien hair oltson.Ben kurtuldom tsoch
succur Allaha. -Gecen hayır olsun. Ben
kurtuldum çok şükür Allah'a.
Turca - Aghbate hair oltson. Akibetin hayır olsun.
(Yasin Çetin-
Yılmaz Aslan)*
KAYNAKÇA*
Bartholomeo Georgieuiz, De Turcarum Moribus Epitome, Lyon, 1558.
Lale Gurman