SÜMELA MANASTIRI

Doğu Karadeniz gezimizin ilk günü öğle yemeğinden sonra ulaştığımız manastır için gezi otobüsleri yolun oldukça dar olması nedeniyle hemen girişte bulunan bir dinlenme tesisinde kalıyorlar. Yukarıya çıkış dolmuşlarla sağlanıyor. Sümela Manastırı, Trabzon ili, Maçka ilçesi, Altındere köyü sınırları içerisinde yer alan (Eski Yunanca adı: Panagia) deresinin batı yamaçlarında Kara (Eski Yunanca adı: Mela) tepesi üzerinde deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte bulunuyor. Genel bir tanımlama yapmak gerekirse eski Yunan Ortodoks manastır ve kilise kompleksi olup, tam adı Panagia Sumela (Παναγία Σουμελά) veya Theotokos Sumela şeklinde söyleniyor.

Rehberlerimizin anlatımlarına göre, kilisenin MS 365-395 tarihleri arasında inşa edildiği sanılıyor. Kilisenin ilk kuruluşu ile manastır haline dönüşümü arasındaki bin yıllık dönem hakkında fazla bir şey bilinmemekte. Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre Atina'lı Barnabas ile Sophronios adlı iki keşiş aynı rüyayı görmüşler; rüyalarında, İsa’nın öğrencilerinden Aziz Luka’ın yaptığı üç Panagia ikonundan, Meryem'in bebek İsa’yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olarak Sümela'nın yerini görmüşler. Bunun üzerine birbirlerinden habersiz olarak deniz yoluyla Trabzon'a gelmiş, orada karşılaşıp gördükleri rüyaları birbirlerine anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki fresklerde sıkça yer alıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru III. Aleksios'un (1349-1390) manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmakta.

14. yüzyılda Türkmen akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamış.Yavuz Sultan Selim'in Trabzon’da ki şehzadeliği sırasında iki büyük şamdanı buraya hediye ettiği kayıtlarda geçiyor.

Manastır, 18 Nisan 1916’dan 24 Şubat 1918’e kadar süren Rus işgali sırasında Maçka civarındaki diğer manastırlar gibi bağımsız bir Pontus devleti kurmak isteyen Rum milislerin karargahı olmuş, yapılan nüfus mübadelesi ile bölgedeki Hristiyanların Yunanistan'a gönderilmesinin ardından yörede Rum kalmaması nedeniyle yakın zamanda onarılana dek kaderine terk edilmiş.

 

2010 yılında Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin izni ile Hıristiyanlarca Meryem Ana'nın göğe yükseliş günü olarak kabul edilen ve kutsal sayılan 15 Ağustos günü 88 yıl aradan sonra ilk ayin düzenlenmiş, ayini Fener Rum Patriği Dimitri Bartholomeos yönetmiştir.

Kilisenin içerisinde ve dış duvarında bir çok fresk bulunmakta. Büyük bir kısmı zamanın ya da gelenlerin tahribiyle bozulmuş olsa da bir çoğu halen anlaşılabilir vaziyette. Bunlardan başlıcaları aşağıdaki gibi;

 ·      Kilise içinde Meryem figürleri Gürcülerin kullandıkları Gürcü madonna şeklinde resmedilmiş. 

· Asıl kilisenin absid kısmında, güney duvarında yukarıda Meryem'in doğuşu ve mabede sunuluşu, tebliğ, İsa'nın doğuşu, mabede sunuluşu ve hayatı, altta İncilden resimler bulunuyor.

· Güney kapısında Meryem'in ölümü ve havariler resmedilmiş.

· Kilisenin doğuya bakan yukarı kısmında 2. sırada Genesis, Ademin yaratılışı, Havva'nın yaratılışı, Tanrı'ın tembihi, İsyan (Adem ile Havvanın yasak meyveyi yemeleri), Cennetten kovulma. 3. sırada: Yeniden dirilme, Thomas'ın şüphesi, Kabirde bir melek, Nikaia konsülü betimlenmiş.