“GUERNİCA” – PABLO PİCASSO

Guernica, Pablo Picasso tarafından 1937'de yapılan, İspanya İç Savaşı sırasında Nazi Almanyası'na ait 28 bombardıman uçağının 26 Nisan 1937'de İspanya'daki Guernica şehrini bombalamasını anlatan, 7,76 m eninde ve 3,49 m yüksekliğinde anıtsal tablodur. (Saldırı sırasında 250 ila 1.600 kişi hayatını kaybetmiş, çok daha fazla sayıda kişi de yaralanmıştı.)

İspanyol hükümeti, Paris'teki 1937 Dünya Fuarı kapsamındaki Modern Hayatta Sanat ve Teknik sergisinin İspanya'ya ayrılan bölümünde sergilenmek üzere, Pablo Picasso'ya büyük bir duvar resmi sipariş eder. O sırada gerçekleşen hava saldırılarından etkilenen Picasso, saldırıdan sonraki 15 gün (bir görüşe göre iki ay)  içinde bu duvar resmini tamamlar. Tablo ufak bir dünya turu kapsamında çeşitli ülkelerde sergilenir ve beğeni toplar. Böylece İspanya'daki iç savaşa diğer ülkelerin ilgisi de bir anlamda çekilmiş oldu. Guernica, savaş trajedilerinin ve savaşın bireyler üzerindeki acı verici etkilerinin adeta bir özetidir. Tablo zaman içinde, savaşın yarattığı trajedilerin anımsatıcısı, savaş karşıtı ve barış yanlısı düşüncelerin sembolü haline gelmiştir.

Daha sonraları Picasso, katliamı tüm çıplaklığıyla ve iğrençliğiyle yansıttığı için burjuva sanatçıları tarafından eleştiri oklarına maruz kalmış, İspanyol burjuvazisinin antipatisini kazanmıştır. Çünkü burjuva yaşamının ihtişamını, güzelliğini abartarak anlatmadığı bir eserdir bu! Burjuvazi için de yüzleşmesi zor bir gerçektir doğal olarak. Öyle bir eserdir ki Guernica, salt sanat dünyasını etkilemekle kalmamış, uluslararası konjonktürde önemli bir ağırlığa sahip karar mekanizmalarını bile etkilemiştir. Guernica sergilendiği her ülkede yankı uyandırmıştır. Her gittiği ülkede adeta faşizme meydan okumuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında, Avrupa’ da Nazizm rüzgârının hâkim olduğu bir dönemde, daha da önem arz etmeye başlamıştır. Bu dönemde artık Guernica resmi faşizme karşı mücadelenin sembolü haline gelmiştir. Hitler, Paris’i işgal ettiği zaman Picasso, Guernica resminin fotoğraflarını çoğaltarak halka dağıtmış, faşizmin anti-propagandasını yapmıştır. (Çok anlatılmasına rağmen büyük ihtimalle gerçek olmayan bir rivayete göre fotoğrafları dağıtırken ya da sergi salonundaki Nazi generali ile şu meşhur diyalog gerçekleşir:

Picasso, bir Nazi askerinin kendisine yönelttiği

 “Bunu siz mi yaptınız?” sorusuna karşılık,

 “Hayır! Siz yaptınız!” yanıtını vermiştir.)

Guernica, yaklaşık 3,5 metre yükseklik ve 7,8 metre genişlik ile dikkat çekici büyüklükte, tuval üzerine sadece siyah ve beyaz renklerde yağlıboya ile yapılmış bir resimdir. Picasso bu resimdeki amacı, kendi dönemindeki (Kazimir Maleviç vb.) bazı ressamların yaptığı gibi, gerçekleri temsil etmeyecek bir soyutlamaya ulaşmak değildi. Tabloda, ölüm, şiddet, gaddarlık ve çaresizlik sahneleri, bunların asıl sebebi gösterilmeksizin işlenmiştir. Tablonun siyah beyaz oluşuyla, o dönemdeki gazetelerde yayımlanan fotoğraflara yakınlık sağlanmış, ayrıca savaşın yarattığı cansızlık vurgulanmıştır.

Guernica'da, acı çeken insanlar ve hayvanlar ile kaos içindeki yıkılmış binalar betimlenmiştir. Tablonun detaylarını şöyle sıralayabiliriz;

·         Resim yağlı boya ile yapılmıştır.

·         Konusu bir kent halkının anlamsızca öldürülmesidir.

·         Anlama kuvvet kazandırmak için figürler sembolleştirilmiştir. Örneğin, yerde bitkin yatan fakat kırık kılıcını hala elinden bırakmayan asker figürü, umutsuzluğun ve yenilginin sembolüdür.

·         Tüm sahne bir odanın içindedir, sol tarafta yer alan büyük gözlü boğa, kucağındaki ölü çocuğa ağlayan bir kadının üzerinde durur.

·         Resmin merkezinde acı içinde yıkılmak üzere olan, mızrakla vurulmuş bir at bulunur. Atın burnu ve üst dişleri, bir insan kafatası şeklindedir.

·         Atın altında bir askerin parçalanmış cesedi vardır. Asker, üzerinde çiçeklerin büyüdüğü kırılmış bir kılıç tutmaktadır. (At figürünün –insanın dostluğunu simgeleyen bir figür olarak söylersek– ölüyor olması da insanın dostundan yükselen feryadı göstermektedir; yani İspanya İç Savaşı’nda yaşanan katliamın, aslında bir milletin iki tarafından birinin diğerine yaptığı zulmü simgelemektedir. Aynı toplumun nasıl birbirini katlettiğini… Bilindiği üzere boğa İspanyol kültürünün bir simgesidir ve buradan yola çıkarak da ressam, vahşeti hissettirmek adına faşizmi simgelemiştir boğa ile.)

·         Solda, kolları arasında ölü çocuğunu tutan ananın ızdırabı, tabloyu seyredenleri de duygulandırmaktadır. (kadın genç ve taze yaşamı simgelemektedir. Bu kadın çığlık atarak faşizmi simgeleyen boğaya yakarmakta, yalvarmaktadır. Asıl ilginç bir nokta da ölen atın gazete kâğıtlarına dönüşmesidir. Bu ise bu kitle katliamından insanların ikinci el kaynaklar aracılığı ile haberdar olacağını, vahşetin gizli kalmayacağını anlatmaktadır.)

·         Acı çeken atın üzerinde, göz şeklindeki çıplak bir ampul parlamaktadır.

·         Atın sağ üst tarafında, bu vahşi sahnelere tanıklık ederek camdan içeri girmekte olan, korku dolu bir kadın figürü vardır. Kadın, elinde yanan bir gaz lambası taşır.

·         Resimdeki boğa zalimliği, ortadaki göz biçimine sokulan ampul ise gerçek ışığı canlandırmaktadır.

·         Korku içindeki bir başka kadın sağdan yalpalayarak merkeze doğru ilerlemektedir. Kadın, parlayan ampüle boş gözlerle bakmaktadır.

·         Boğanın, atın ve çocuk için ağlayan kadının dilleri olarak çizilmiş olan hançerler çığlıkları simgeler.

·         Sağ uçta, dehşet içinde kollarını kaldırmış bir adam, yukarıdan ve aşağıdan ateşlerle sarılmıştır.

·         Resmin sağ ucunda, açık bir kapıyla sonlanan siyah bir duvar vardır.

·         Resmin orjinalinde de fazla renk kullanmayıp siyah,gri, ve beyaz renk uyumu ile ölümün ve üzüntünün tonları aranmıştır.Baskın gece yapıldığı halde picasso bu olayı karanlık bir sahne içinde anlatmamış,aksine insan gözünü andıran ışıklı bir ampulün aydınlığında her ayrıntıyı ortaya çıkarmıştır. Bilincin gözünü andıran bu ampulün altındaki yenik askerle, can çekişen masum atın durumu eserin anlamını genişletmiştir. Sanatçı gerçeğin ışığını andıran lambayı resmin en hakim yerine koyarak her şeyi ona bağlamakla eserin bölümlerini de ustaca kaynaştırmıştır.

·         Özü: Savaşın anlamsızlığı, şuursuzca yapılan saldırıların doğurduğu acı gerçekler...

Guernica hakkında, birbirinden oldukça farklı ve zaman zaman çelişkili yorumlar yapılır. Örneğin resmin iki baskın unsuru olan boğa ve atın neyi simgelediği konusunda farklı görüşler ortaya atılır. Sanat tarihçisi Patricia Failing'e göre "At ve boğa İspanyol kültüründe önemli yere sahiptir. Picasso resimlerinde bu iki figürü, birçok farklı anlamda kullanmıştır. Bu yüzden Guernica'daki at ve boğanın kesin anlamını bulmak çok zordur. Bu iki figürün ilişkisi, Picasso'nun kariyeri boyunca farklı şekillerde ortaya çıkan bir tür bale gibidir."

Bu iki figürün Guernica'daki anlamını açıklaması kendisinden istenildiğinde Picasso şöyle cevap vermişti: "... bu boğa bir boğadır ve bu at bir attır... Resimlerimdeki belli şeylere birer anlam verdiğinizde bu doğru olabilir, ama bu anlamı vermek benim fikrim olmamıştır. Sizin vardığınız fikirlere ve sonuçlara ben de varmış olmalıyım, ama içgüdüsel ve bilinçsiz olarak. Ben resim yapmak için resim yapıyorum. Nesneleri oldukları gibi çiziyorum."

Picasso'nun, yine Dünya Fuarı için hazırladığı Franco'nun Rüyası ve Yalanı isimli eskiz serisinde Franco, önce kendi atını yiyen, ardından da kızgın bir boğayla dövüşen bir canavar olarak resmedilmişti. Picasso bu illüstrasyonlar üzerinde çalışmaya, Guernica'nın bombalanmasından önce başlamıştı. Olayın ardından seriye üçü doğrudan Guernica ile ilgili olmak üzere dört resim daha eklendi.

Picasso, Guernica üzerinde çalışırken de şunları söylemiş:

“İspanya'nın mücadelesi, insanlara, özgürlüğe yapılan saldırıya karşıdır. Ressam olarak hayatım boyunca sürekli sanatın ölümüne karşı durmaya çalıştım. Benim gericilikle ve ölümle anlaşma içinde olduğumu kim bir an için bile olsa düşünebilir? ... Üzerinde çalıştığım ve Guernica ismini vereceğim resimde, ve son zamanlardaki tüm eserlerimde, İspanya'yı acı ve ölüm okyanusuna batıran askeri sınıfa duyduğum nefreti açıkça göstermekteyim.”

Bu muhteşem tabloyu dilerseniz bir de ilginçlikleri yönünden maddeleştirelim;

     Guernica sipariş üzerine üretilmiş bir eserdir. 1937 Dünya Fuarı’na katılacak olan İspanya demokratik devleti, organizatörlerden fuarda sergilenmek üzere Franco’nun gaddarlığını temsil edecek bir duvar resmi istemişlerdi.

     Picasso otuz yıldır İspanya’da yaşamıyordu. Picasso, İspanya’dan 1904 yılında ayrılmış ve Fransa’ya yerleşmişti. Ve bir daha anavatanına dönmedi.

     Resim, Franco liderliğindeki ordunun Guernica şehrini bombalamasının bir temsilidir. Picasso’nun Guernica tablosu, 26 Nisan 1937 tarihinde Franco kuvvetlerinin yardım istediği Nazzi’lerin Bask Bölgesi’nin Guernica şehrine yaptığı bombardımanın zalimliğini simgeler. Franco ve Alman müttefiklerin milliyetçiliğine karşı duran Cumhuriyetçilerin sığınaklarından biri olan şehrin bombalanması, 200 ile 1000 kişinin ölmesine ya da yaralanmasına yol açmıştı.

     Picasso ilhamını The Times gazetesinde yayımlanan bir haberden alır. Picasso bombardımana birinci elden tanık olmasa da, Güney Afrika asıllı İngiliz gazeteci George Steer’in The Times gazetesinde yayımladığı “Guernica’nın trajedisi: Şehir hava bombardımanında yerle bir oldu” başlıklı haberden oldukça etkilendi ve bu haber onun ilham kaynağı olmuştur.

     Ressam eserine sergilenmesine haftalar kala başladı. Steer’in yaptığı haberden çok etkilenen Pablo Picasso, tüm planlarını kendisini Guernica tablosuna adamak için iptal etse de esere sergi tarihinden üç hafta önce başlayabildi. Eser, fuarın başlangıcından iki hafta sonra tamamlanabildi.

     Picasso aynı dönemlerde Franco karşıtı bir resim serisi daha yayınladı. Guernica’nın gecikmesine sebep olan faktörlerden biri de Picasso’nun “The Dream and Lie of Franco” ismini verdiği, gravür ve akuatint eserlerden oluşan bir resim serisi daha yayınlamasıydı. Guernica tablosu fuarda sergilenmeye başladığı sıralarda Picasso bu yeni serisini de duyurdu.

     Guernica’nın taslakları, bitmiş hâlinden farklı şekiller de içeriyordu. Hayâl edilmesi ve tamamlanması arasında gelişen Guernica’nın ilk taslaklarında baskıya direnmenin evrensel bir sembolü olan yükselen bir yumruk imgesi de bulunuyordu. Ressam bu sembolü önce boş bir ele, sonrasında bir buğday başağını dönüştürdü; en sonunda da resimden çıkarttı.

     Guernica ilk taslaklarında farklı renkler de içeriyordu. Sanat tarihinin en bilindik gri tonları kullanılarak oluşturulmuş resimlerinden olan Guernica’nın ilk taslaklarında ağlayan bir kadının gözünden akan kırmızı renkli bir gözyaşı gibi renkli imgeler de bulunuyordu.

     Picasso resmin sembolizmi üzerine konuşmayı reddetti. Akademisyenler ve eleştirmenler Guernica’nın içerdiği at, boğa gibi figürlerin anlamlarını ressama sorsalar da, Picasso konu ile ilgili şunları söylüyordu: “Boğa, boğadır ve at, attır. Resimlerimdeki belirli şeylere belirli anlamlar yüklemeniz doğru olabilir, fakat bu anlamı yüklemek benim fikrim değildir. Ulaşabileceğiniz sonuçlar, kurabileceğiniz bağlantılar bende içgüdüsel ve bilinçsiz bir biçimde bulunuyor. Yalnızca resim yapmak için resim yapıyorum. Nesneler nasılsa, onları öyle resmediyorum.”

    Resimle ilgili ilk yorumlar pek olumlu değildi. Guernica bugün Picasso’nun öncü başarılarından sayılsa da ilk zamanlarda çeşitli eleştirmenler ve sanatçılar, esere olumsuz eleştiriler yapmışlardı. Amerikalı eleştirmen Clement Greenberg tabloyu çok düzensiz ve sıkıştırılmış bulduğunu söylerken, Fransız komünist ressam Edouard Pignon resmin işçi sınıfıyla yeterli düzeyde empati kuramadığını belirtmişti. Yine Fransız felsefeci Paul Nizan eserin burjuvazi mentalitesiyle üretilmesi, Amerikalı soyut ressam Walter Darby Bannard ise mantığa aykırı olması yönleriyle eleştirmişti.

    Nazi Almanyası fuar süresince esere karşı bir tavır almıştı. Hitler’in modern sanata karşı takındığı olumsuz tavır ve Guernica’nın üzerindeki antifaşist mesajlar sebebiyle, Nazi Almanyası fuar rehberinde eser için “4 yaşındaki bir çocuğun çizebileceği karmakarışık bir resim” ifadelerini kullanmıştı.

    Almanya, yıllar sonra tabloyu bir ordu kampanyasında kullanmıştı. Tablonun doğasını ve savaş karşıtı duruşunu yanlış anladıkları apaçık olan Alman ordusu, 1990 yılında orduyu tanıtan bir reklamda “Düşmanca imajlar savaşın babalarıdır.” sloganı ile Guernica’yı kullanmıştı.

    “Bu resmi siz mi yaptınız?” Resim sergilenirken “Bu resmi siz mi yaptınız?” diye soran bir Alman askerine, Picasso tarafından verilen “Hayır, siz yaptınız.”cevabı bir anekdot olarak anlatılmaktadır.

     Eser, 1974 yılında sprey boya kullanılarak tahrip edilmişti. New York Modern Sanat Müzesi’nde sergilendiği yıllarda, tablonun üstüne Tony Shafrazi tarafından “KILL ALL LIES” kelimeleri yazılmıştı. Müze güvenliği tarafından yakalanan Shafrazi, “Küratörü arayın, ben bir sanatçıyım,” demişti.

     Colin Powell’in yaptığı bir konuşma esnasında Guernica reprodüksiyonu gizlenmiştir. Irak Savaşı sırasında, Güvenlik Konseyi girişinde bir reprodüksiyonu bulunan tablo, Güvenlik Sekreteri Colin Powell’in televizyon konuşması süresince mavi bir perde ile gizlenmiştir.

FAYDALANILAN KAYNAKLAR:

http://paintart.blogcu.com/picasso-guernica/3183000

http://www.sanatlog.com/sanat/pablo-picasso%E2%80%99nun-guernica%E2%80%99si/

http://bonpurloryan.com/2016/07/15/guernica-hakkinda-15-gercek-9570/

https://tr.wikipedia.org/wiki/Guernica_(tablo)